RETINGER - SZARA EMINENCJA

 

Kto wie czy nie był najbardziej (pomijając papieża) wpływowym Polakiem XX wieku.
Józef Hieronim Retinger, bo o nim będzie ten artykuł - polski Żyd, erudyta i poliglota, oskarżany o agenturalną działalność na rzecz Wlk. Brytanii, Rosji i Watykanu. Do tego jeszcze mason wysokiego stopnia, homoseksualista, przyjaciel Conrada, prawa ręka Sikorskiego i wreszcie współtwórca osławionej globalistycznej grupy "Bilderberg" - zakulisowej władzy tego świata. Słusznie Olgierd Terlecki w swej pracy na jego temat nazywa go "kuzynkiem diabła". Gdyby pominąć zły wpływ Retingera na losy naszego kraju, można by śmiało chlubić się tą osobowością, pełną inteligencji i osobistego uroku, upodabniającymi go do jego angielskiego odpowiednika, Lawrence`a z Arabii. Niestety rola jaką odegrał u boku Sikorskiego i jego przeogromny wpływ na kształt polityki wschodniej, zakończonej w 1945 katastrofą, sprawiają, że Józef Retinger w Polsce pomników się nie doczeka. Niemniej jednak warto poznać biografię człowieka, który łączy w sobie rysy przedwojennej polityki imperialnej z całkiem współczesnymi nam mrzonkami Nowego Ładu Światowego. 

Człowiek do zadań specjalnych
Z pochodzenia Józef Retinger był Żydem, synem krakowskiego adwokata, pracującego dla hrabiego Zamoyskiego, za którego namową przeszedł na katolicyzm. Po śmierci ojca, pod swe opiekuńcze skrzydła wziął młodego Retingera sam Zamoyski, zapewniając mu wyborne wykształcenie. Zanim jednak to się stało Retinger zaliczył krótki epizod w seminarium duchowym (ukończył nawet nowicjat jezuitów w Rzymie), ale szybko się z tego pomysłu wycofał, stwierdzając uczciwie, że miałby spory problem z kwestią celibatu.
 

Wyjechał zatem na Zachód, by studiować na Sorbonie oraz w niemniej prestiżowej London School of Economics. Jego powiązania z polskimi i francuskimi rodzinami arystokratycznymi zapewniły mu nie tylko wykształcenie, ale także swobodny dostęp do najwyższych kręgów społecznych, politycznych i kulturalnych. Wiele dała mu na pewno znajomość z Josephem Conradem, może nie tyle w nurcie zainteresowań literackich, co powiązań z brytyjskim wywiadem, do którego słynny pisarz zapewne go wprowadził.
Od tego momentu Retinger pojawia się na stałe w najdziwniejszych miejscach w samym centrum politycznych zawieruch. W 1917 z ramienia państw sprzymierzonych prowadzi nieudane negocjacje z Austro-Węgrami, zmierzającymi do ustanowienia odrębnego pokoju z Wiedniem. Wkrótce po tym w niewyjaśnionych do końca okolicznościach, nagle opuszcza Paryż, by w 1920 odnaleźć się w Meksyku u boku wprowadzającego właśnie antykatolicką rewolucję prezydenta Callasa. To właśnie w tym czasie zrodziła się legenda, że Retinger jest agentem pracującym na wszystkie możliwe strony, zarówno dla jezuitów jak i bolszewików oraz masonów, tak samo dla Amerykanów jak i Brytyjczyków.
W 20-leciu międzywojennym co chwila wypływa w innym miejscu, a wszystkie formy jego aktywności znamionuje ich najwyższa ranga w skali globalnej. Odgrywa zatem czynną rolę przy tworzeniu międzynarodowego ruchu związkowego, zawiera znajomości z socjalistami Ernestem Bevinem i Staffordem Crippsem, wreszcie podczas hiszpańskiej wojny domowej pojawia się w Madrycie. Nic nie wiemy o roli, jaką wówczas pełnił i dla kogo pracował, faktem jest tylko to, że po tej ostatniej misji znika ze sceny by aż do 1939 roku żyć w biedzie w obskurnym jednopokojowym mieszkanku na tyłach Baker Street.
Zadziwiająco zatem kręci się koło fortuny Retingera, tym bardziej, że gdy rok później upada Francja i trzeba ewakuować z niej rząd generała Sikorskiego, Churchill wysyła po swego sojusznika, nikogo innego, tylko właśnie Józefa Retingera.

 Brytyjski łącznik
Sikorski nigdy wcześniej nie miał z Retingerem kontaktu, ale od tego dnia, stał się on jego nieodłącznym cieniem, szarą eminencją znienawidzoną przez cały polski Londyn. Na dziesiątki podróży i lotów, jakie Naczelny Wódz odbywał w tym czasie, Retingera zabrakło tylko raz u jego boku - 5 lipca 1943 w Gibraltarze, ale do tego jeszcze dojdziemy.
Zatem 18 lipca 1940 obaj lecą do Londynu i już w samolocie piszą pierwszy memoriał dla Churchilla.  Stanisław "Cat" Mackiewicz, posuwa się do stwierdzenia, że pisze wprawdzie Sikorski, ale dyktuje mu Retinger. Treść memoriału jest co najmniej dziwna, nie dotyczy żadnej z aktualnych kwestii politycznych czy militarnych, ale czegoś tak absurdalnego w owym czasie, jak wciągnięcie Rosji do wojny i udział wojsk polskich w walkach po stronie Rosji. Pamiętać należy, że Rosja wówczas jest okupantem Polski i sojusznikiem Hitlera, że zagarnia kolejne prowincje i prowadzi wojnę z Finlandią, a ze wschodnich terenów naszego kraju NKWD systematyczne wywozi w głąb Rosji setki tysięcy Polaków, o mordach i grabieżach już nie wspominając. W 1941 roku już się wszystko zmieniło, Stalin z agresora stał się pożądanym sojusznikiem, można zatem rzec, intencje Retingera zawarte w memoriale, ziściły się co do joty. Razem z Naczelnym Wodzem udaje się zatem do Moskwy gdzie negocjują polsko-sowieckie umowy i gdzie pozostanie na dłużej, jako charge d`affaires polskiej ambasady.

 Pakt z 30 lipca 1941, to nieszczęsny moment w wojennej historii, za który tak znienawidzono Sikorskiego, autora ustępstw i kapitulacji, w dodatku wbrew instrukcjom rządu i własnym zapowiedziom. Był to jedyny i niepowtarzalny już potem moment, gdy można było zmusić Stalina do akceptacji naszego punktu widzenia w sprawie granic i powojennego losu Polski. Stalin był rozbity i słaby, w pełni zależny od pomocy Zachodu, gotów na wiele ustępstw.
Niestety, już w pierwszych dniach rokowań z Majskim, Sikorski "odpuścił" sprawę granic wschodnich i wycofał się z żądania, aby linia traktatu ryskiego, jako obowiązująca granica Polski, wymieniona była w treści układu.
O ile można i należy Sikorskiego obarczać odpowiedzialnością polityczną za ten tragiczny błąd, o tyle trzeba sobie uświadomić, że nie był on niczym więcej niż marionetką. Jak inaczej określić człowieka, który przed wyjazdem do Moskwy składa publiczne, radiowe deklaracje swych celów, a kilka dni później wbrew stanowisku Prezydenta RP i swego rządu od nich odchodzi. Niestety po raz kolejny potwierdza to dalekowzroczny geniusz Piłsudskiego, który ostrzegał naród polski: "W czasach kryzysów - powtarzam, strzeżcie się agentów". 30 lipca 1941, przy podpisującym traktat z Sowietami Sikorskim, stał jego cień - Józef Retinger.

 O związkach Retingera z MI6 pisze Norman Davies w "Powstanie`44": "Związki Retingera z MI6 wciąż są utrzymywane w ścisłej tajemnicy, ale mimo to trudno w nie wątpić. Jego dossier nie przekazywano do publicznych archiwów przez ponad 60 lat. Natomiast niedawno autor pracy opartej na oficjalnych źródłach (Stephen Dorril) wymienia go jako wpływowego agenta MI6, potwierdzając w ten sposób to, co wielu jego rodaków zawsze podejrzewało. Retinger był zbyt ważną postacią i zbyt angażował się w niezliczone zadania, aby mógł pozostawać tylko szeregowym pracownikiem brytyjskiego wywiadu. Mimo to nie jest zbyt prawdopodobne, żeby podejmował w czasie wojny jakieś poważniejsze inicjatywy bez uzgodnienia ich z MI6."

Jak wiadomo Sikorski nie dożył końca wojny, a wśród pechowych pasażerów Liberatora nie było tego, który premiera nie opuszczał nigdy. Józef Retinger był Anglikom potrzebny, dlatego żył dalej, choć jego wpływy w obozie polskiej emigracji gwałtownie stopniały.

Tajemniczy lot do Polski
W kilka miesięcy później w życiu Retingera ma miejsce jedno z najdziwaczniejszych wydarzeń, o którym historycy mogą jedynie spekulować, bo prawda zamknięta jest w brytyjskich archiwach. Retinger na własną prośbę zostaje przerzucony do Polski. O misji jego w polskim środowisku wie tylko Mikołajczyk, cała sprawa owiana jest ogromną tajemnicą.
O rozmiarach konspiracji najlepiej świadczy fakt, że Retinger oczekuje na wylot przez 3 miesiące we włoskim Bari, gdzie może skutecznie zniknąć z pola widzenia. Kiedy wreszcie w kwietniu rozpoczyna podróż, zakłada na twarz maskę, aby ukryć swą tożsamość.
Po krótkim locie ten 56-letni wówczas mężczyzna skacze po raz pierwszy w życiu ze spadochronem. Co jest aż tak ważne by ryzykować swe życie, w dodatku bez żadnego kursu i skoków próbnych, z których sam Retinger zrezygnował, by jak mówił - nie odebrały mu odwagi?
Kolejny ciekawy fakt, to miejsce zrzutu, zamiast w centralnej Polsce, gdzie zwykle RAF dokonywał zrzutów, pilot kieruje samolot do strefy położonej daleko na wschodzie, gdzieś w okolicach Lublina, do którego w szybkim tempie przybliża się front i Armia Czerwona.
Wreszcie największa tajemnica tej wyprawy. Po przybyciu do Warszawy, Retinger pada ofiarą zamachu, za którym stoi Armia Krajowa. Nie jest to egzekucja, ale dość subtelna próba otrucia. Kto wydał rozkaz zlikwidowania, polskiego dyplomaty i dlaczego?
Najbardziej popularną tezą, można rzec oficjalną wersją, jest ta, mówiąca o tym, że Retingera wysłali do Polski Brytyjczycy, chcąc się dowiedzieć jak naprawdę wygląda sytuacja w kraju w obliczu zbliżania się Sowietów i perspektywy wybuchu Powstania.
Londyn nie miał własnej siatki agenturalnej na terenie okupowanej Polski, zdany więc był na relacje Polaków i ewentualnie Rosjan, a ponieważ te dwa spojrzenia były diametralnie różne, zaistniała potrzeba zdobycia informacji z pierwszej ręki. Tylko gdyby tak było, czy konieczna byłaby likwidacja skoczka?

 Moim skromnym zdaniem Retinger przyleciał do kraju w całkiem innym celu, nie wykluczając przy tym rozmów z kierownictwem podziemia. Jego celem mogło być nawiązanie bezpośrednich rozmów z prosowieckimi politykami, w których już wówczas widziano przyszłych administratorów kraju. Być może chciano wysondować stopień ich uzależnienia od Moskwy, albo też spróbować ustanowić z nimi jakiś całkowicie od Moskwy niezależny kanał komunikacji. W Warszawie, do której Retinger wkrótce przybył, mieszkali przecież zarówno Gomułka jak i Bierut. W każdym razie próba dogadywania się Brytyjczyków z renegatami, za plecami polskiego rządu, mogła być dla polskiego podziemia wystarczającym powodem do wydania rozkazu cichego wyeliminowania agenta.
Próbę zamordowania Retingera podjęła pewna młoda kobieta Izabella Horodecka ps."Teresa", która już wcześniej wykonała kilka egzekucji na hitlerowcach. Jak podawała później w tym przypadku rozkaz wypłynął od szefa wywiadu w sztabie "Bora" Komorowskiego, pułkownika Kazimierza Iranka-Osmeckiego "Hellera". Niedoszła zabójczyni dostała się do apartamentu Retingera, gdzie prawdopodobnie talem zaprawiła znalezioną buteleczkę z lekami. Wkrótce u Retingera pojawiły się oznaki ostrej niedyspozycji i paraliżu kończyn. Bez względu na to, jakie miał zadanie, musiał je zakończyć, by ratować życie. Dzięki kilku przyjaciołom dostał się do niemieckiej kliniki, gdzie po kilu miesiącach doszedł do siebie. Miał dużo szczęścia. Brytyjski wywiad w lipcu 1944 wysyłał pilny samolot do Polski po przechwyconą w całości rakietę V-2, i był to rzadki wówczas lot z lądowaniem. Retinger dostał się na jego pokład. Być może w drzwiach kabiny minął się z Janem Nowakiem - Jeziorańskim, który tym właśnie samolotem przybył z misją kurierską w przededniu wybuchu powstania. Kiedy dotarł wreszcie do Londynu, czekał już na niego luksusowy apartament w hotelu Dorchester i minister spraw zagranicznych Brytanii, Anthony Eden. Był on pierwszą osobą, z którą Józef Retinger w Londynie rozmawiał, niestety ich rozmowa na zawsze pozostanie tajemnicą.

 

Powojenny kosmopolityzm
W powojennej rzeczywistości Retinger przez pewien czas zajmował się jeszcze sprawami polskimi, zanim rzucił się w wir globalnych wyzwań. Tuż po wojnie dzięki znajomości z socjalistą Crippsem, ówczesnym kanclerzem skarbu, uzyskał olbrzymi grant w wysokości 5 milionów funtów z przeznaczeniem na odbudowę kraju. Trzykrotnie udawał się za "żelazną kurtynę" by rozdysponować pieniądze w postaci transportów ciężarówek wojskowych, mostów pontonowych czy urządzeń do budowy dróg. Komuniści łapczywie przyjmowali dary z jego rąk, prosząc tylko o to, by nie rozgłaszał nigdzie, że pochodzą z Wlk.Brytanii, która już wówczas była "faszystowskim imperializmem".

Z pobytem w Warszawie wiąże się jeszcze jedno ciekawe zdarzenie, które rzuca światło na osobę Retingera. Podczas swej trzeciej wizyty w 1946 roku, Retinger dowiedział się, że jego przyjaciel, człowiek który na własnych plecach wnosił go sparaliżowanego do samolotu, Tadeusz Chciuk "Celt" siedzi w komunistycznym więzieniu. Retinger wpadł w szał, a ponieważ ubecy byli niewrażliwi na jego słowa, rozwiązał problem w sobie tylko właściwy sposób: zatelefonował bezpośrednio do Moskwy, do Mołotowa, którego znał z okresu pobytu na placówce w Rosji. Trzeba być autentycznym "kuzynkiem diabła" by wpaść na taki pomysł i w dodatku skutecznie go przeprowadzić. To był właściwie ostatni przejaw jego zaangażowania w sprawy Polski, teraz przyszła kolej na sprawy Europy i całego świata.

Dzięki swym rozlicznym kontaktom w środowiskach emigracyjnych wielu rządów i dzięki nawiązanym znajomościom z elitami polityki i biznesu Retinger włączył się w proces jednoczenia Europy. Nie tylko się włączył, od razu zajął się koordynacją tych planów i odegrał zapewne rolę ważnego pośrednika między europejskimi środowiskami a potężnymi siłami w USA, których przedstawiciele zamierzali wprowadzić ruch europejski na jego własne ścieżki. Był jednym z organizatorów kongresu w Hadze w 1948 roku, gdzie po raz pierwszy wspominano o unii celnej i walutowej, gdzie narodziła się Rada Europy.
Pięć lat później, Retinger wszedł w bliskie związki z księciem Holandii, Burnhardem i wspólnie założyli słynną Grupę Bilderberg, grupę utożsamianą dziś z tajnymi i zakulisowymi działaniami o charakterze globalnym, których celem ma być unifikacja polityczna globu w ramach jednego organizmu politycznego. Czy Józef Retinger realizował wówczas jakąś własną wizję, czy był znów jedynie figurantem, za którym stoi potężny wywiad? Czy myślał wówczas o jednym rządzie światowym, czy tylko o ponadnarodowym mechanizmie zażegnywania sporów, tego nie dowiemy się już nigdy.
Józef Retinger zmarł w Londynie 12 czerwca 1960 roku w wieku 72 lat, w których zmieściło się tyle wydarzeń, że śmiało można by nimi obdarować kilkanaście przeciętnych żywotów. 

Podsumowanie
W miejscu tym zazwyczaj wpisuje się konkluzję, niech za nią posłuży mój osobisty pogląd na systematykę badań historycznych. Nie da się dobrze zrozumieć historii, bez znajomości dwóch rzeczy: zawartości tajnych archiwów wywiadów, oraz wiedzy na temat kluczowych osób dramatu, a taką był niewątpliwie Józef Hieronim Retinger.
Do archiwów, zwłaszcza tych najbardziej nas interesujących długo jeszcze nie będziemy mieć pełnego wglądu, pozostała zatem jedynie biografia i taki był cel mojego artykułu.
Czy rzuciłem choć trochę światła na tajemniczą i mimo wszystko fascynującą postać Retingera? Być może tak, choć z pewnością w jego przypadku trudno mówić o pełnym zrozumieniu. Retinger był postacią wieloznaczną. Z pewnością nie zapisał się dobrze w naszej historii, ale też nie można mu całkowicie odmówić jakiegoś patriotyzmu. Jego patriotyzm był po prostu emanacją jego umysłowości, pełnej dziwacznych, dalekosięnych planów, podporządkowany wizjom dla wielu niezrozumiałym. Był uwikłany w szpiegowskie rozgrywki na najwyższych szczeblach, ale zapewne wierzył, że wszystko co czyni, czyni dla dobra ludzkości. Poziomem swej wiedzy i kultury osobistej z pewnością przewyższał innych agentów, działających w "polskim Londynie", choćby niesławnej pamięci sowieckiego szpiega, Stefana Littauera. W odróżnieniu do płatnych zdrajców, Retingera nie interesowały pieniądze, nie był materialistą, czego dał wyraz uczciwym i mądrym zagospodarowaniem 5-milionowego granta. Retinger był po prostu agentem dla samej gry i przygody, co tak bardzo upodabnia go do wspomnianego na wstępie Lawrance`a z Arabii.